Γράφει ο Δρ. Γιώργος Ευθυμίου*
Λίγο πριν από τη μετάδοση του πρώτου επεισοδίου του 6ου κύκλου της αμερικάνικής τηλεοπτικής σειράς «Game of Thrones» και εκατομμύρια θαυμαστές ανυπομονούν να μάθουν για την τύχη του ήρωα Τζον Σνόου, που
μαχαιρώθηκε (θανάσιμα;) από τους συντρόφους του στο τέλος του 5ου κύκλου.
Παρά το ότι ο τηλεοπτικός Τζον Σνόου είναι αναμφισβήτητα ένας πολλά υποσχόμενος χαρακτήρας για τη σειρά, το όνομά του μας παραπέμπει στον αληθινό Τζον Σνόου, τον ιδιοφυή πατέρα της σύγχρονης επιδημιολογίας, ο οποίος δυστυχώς δεν θα «απολαύσει» ποτέ τη διεθνή viral φήμη του φανταστικού Τζον Σνόου.
Ο Δρ. Τζον Σνόου ήταν ένας Άγγλος επιδημιολόγος που έζησε τον 19ο αιώνα και με τη δράση του άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονταν οι μεταδοτικές ασθένειες μέχρι τότε. Στις αρχές του 19ου αιώνα η κυρίαρχη θεωρία της ιατρικής κοινότητας για τον τρόπο μετάδοσης θανατηφόρων ασθενειών, όπως η χολέρα και η πανούκλα, ήταν αυτή του «κακού αέρα» (miasma theory). Ο νεαρός γιατρός Τζον Σνόου όμως, είχε τις αντιρρήσεις του. Καθώς μελετούσε ένα κρούσμα χολέρας στην οδό Broad Street του Λονδίνου, το 1854, και έπειτα από συνομιλίες με τους κατοίκους της περιοχής, παρατήρησε ότι όλα τα θύματα της χολέρας χρησιμοποιούσαν τακτικά μία δημόσια πηγή νερού στη γειτονιά. Αφού παρουσίασε τα ευρήματα του στις τοπικές αρχές, η κάνουλα της πηγής αφαιρέθηκε και τα περιστατικά της χολέρας μειώθηκαν αμέσως δραματικά!
Μετά από έρευνες, οι αρχές διαπίστωσαν ότι το πηγάδι είχε φτιαχτεί μόλις δύο μέτρα από έναν παλιό υπόνομο, του οποίου τα λήμματα διέρρεαν στο πηγάδι. Αργότερα, ο Τζον Σνόου απέδειξε ότι η ιδιωτική εταιρία ύδρευσης Southwark and Vauxhall Waterworks Company υδροδοτούσε το Λονδίνο με νερό από περιοχές του Τάμεση στις οποίες κατέληγαν αστικά λήμματα, μεταδίδοντας έτσι τη χολέρα σε όλη την πόλη. Πρεπει επίσης να σημειωθεί, ότι εκείνη την εποχή οι Λονδρέζοι συνήθιζαν να αδειάζουν τα απορρίματα των σπιτιών τους στον Τάμεση. Έτσι, ο ευφηέστατος επιδημιολόγος Τζον Σνόου απέδειξε ότι η ποιότητα του νερού και η δημόσια υγιεινή σχετίζονται με τη μετάδοση της χολέρας και όχι ο «κακός αέρας».
Η νέα θεωρία του Τζον Σνόου δεν έγινε αμέσως αποδεκτή από την επιστημονική κοινότητα της εποχής. Ένας από τους αντιπάλους του, ο γιατρός Γουίλιαμ Φαρ δεν αποδέχτηκε ποτέ τον ρόλο της δημόσιας υγιεινής στη μετάδοση της χολέρας, παραδέχτηκε όμως ότι το νερό είχε κάποια σχέση με το φαινόμενο και το 1866 πρότεινε στους πολίτες να βράζουν το νερό πριν το πιούν.
Ο Τζον Σνόου πέθανε το 1858, έπειτα από εγκεφαλικό, σε ηλικία 45 ετών. Λίγα χρόνια μετά, ο Λουί Παστέρ και ο Ρόμπερτ Κώχ επέδειξαν το ρόλο των μικροβίων στην πρόκληση των μεταδοτικών ασθενειών. Το μικρόβιο Vibrio cholerae που είχε ανακαλύψει ο Φίλιπο Πατσίνι το 1854 αποδείχθηκε ότι προκαλει τη χολέρα και το 1892 ο Βάλντεμαρ Χαφκίνε έφτιαξε το πρώτο εμβόλιο κατά της ασθένειας.
Φαίνεται λοιπόν ότι ο αληθινός Τζον Σνόου δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τα ηρωικά κατορθώματα του τηλεοπτικού χαρακτήρα, αφού δεν έσωσε μόνο τους κατοίκους της Broad Street αλλά και χιλιάδες άλλους μετέπειτα, δείχνοντάς μας πως μεταδίδεται και πως πρέπει να αντιμετωπίζεται η ασθένεια της χολέρας.
* Ο Δρ. Γιώργος Ευθυμίου διδάσκει μικροβιολογία στο Πανεπιστήμιο του Strathclyde, στη Γλασκώβη. Έχει εργαστεί ως ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Surrey (Αγγλία), στο Πανεπιστήμιο του Yale (ΗΠΑ) και στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα, γράφει τακτικά για καυτά επιστημονικά θέματα σε εφημερίδες και διαδικτυακά περιοδικά.
http://www.scienceandtechnology.gr/news/ta-katorthomata-tou-alithinoy-john-snow/
